Trong lòng người Việt, trà từ lâu đã trở thành biểu tượng của nền văn hóa truyền thống, tượng trưng cho cuộc sống giản dị của người dân Việt Nam. Văn hóa trà của Việt Nam đã hình thành từ xa xưa và trải qua nhiều biến động trong lịch sử, bước qua những thăng trầm về văn hóa và chính trị. Tuy nhiên, văn hóa trà Việt Nam vẫn tồn tại, phát triển và mang trong mình sự độc đáo riêng biệt. Chính những nét đẹp này đã tô điểm thêm bức tranh sống động về nét văn hóa uống trà của người Việt. Trong bài viết này, chúng tôi muốn gửi đến bạn một chút hoài niệm về văn hóa và nghệ thuật thưởng trà của người Việt xưa và ngày nay, để bạn có thể cảm nhận được sức sống mạnh mẽ của Trà Đạo Việt Nam.
I. Hành trình lịch sử văn hóa trà Việt Nam
Có thể bạn chưa biết rằng văn hóa trà Việt Nam đã có một hành trình dài, với hơn 4000 năm lịch sử hình thành và phát triển. Đúng vậy, trà không chỉ là một loại đồ uống, mà còn là một biểu tượng đặc trưng liên quan đến quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước của chúng ta.
Mặc dù văn hóa trà tại Việt Nam đã từng chịu những ảnh hưởng từ trà đạo Trung Quốc, nhưng không gian văn hóa trà của chúng ta vẫn mang trong mình những nét độc đáo riêng biệt.
Đáng chú ý là trong quá khứ, trà được coi là một thức uống quý tộc và chỉ dành cho vua chúa hoặc tầng lớp quý tộc và danh gia. Tuy nhiên, ngày nay, văn hóa trà đã tràn vào cuộc sống hàng ngày của người Việt. Trà trở thành một trong những đồ uống thông thường và quen thuộc, đồng thời liên kết với những dịp quan trọng như dạm ngõ, lễ cưới và các ngày giỗ trong năm...
II. Sự khác biệt văn hóa trà Việt Nam xưa và nay
Trong quá trình hội nhập và phát triển theo xu hướng toàn cầu, văn hóa trà Việt Nam đã trở nên cởi mở hơn rất nhiều. So với các nền văn hóa uống trà khác, như trà đạo Trung Hoa và Nhật Bản, người Việt không đặt quá nhiều trọng số vào các quy tắc và khuôn khổ khi thưởng thức trà.
Chúng ta đã tiếp thu, biến hóa và phát triển tập tục văn hóa uống trà từ xa xưa trở thành một sự kết hợp đơn giản, sáng tạo và gắn kết. Trong văn hóa trà tại Việt Nam, trà không được coi là một "đạo" mà có ý nghĩa như một thức uống tinh thần, là nơi để người ta thể hiện tâm sự và chia sẻ với nhau mọi vấn đề trong cuộc sống.
Không gian văn hóa trà của Việt Nam có thể không có lịch sử sâu xa như trà đạo Trung Hoa, hoặc không cầu kỳ như trà đạo Nhật Bản, nhưng nó vẫn gây ấn tượng bởi mang trong mình bản sắc dân tộc với tính dung dị, mộc mạc và chân thật.
Trà là một minh chứng đại diện cho văn hóa đã tồn tại từ lâu đời, liên quan đến quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước của chúng ta. Do đó, chúng ta cần duy trì và phát huy toàn bộ văn hóa đó để giữ được những nét đẹp dung dị, mộc mạc từ quá trình pha chế cho đến thưởng thức, và truyền đạt nó cho các thế hệ sau này.
Văn hóa và nghệ thuật uống trà của người Việt có thể không nhận được sự chú ý như trà đạo Trung Hoa hay trà đạo Nhật Bản từ các tờ báo và tạp chí nước ngoài. Tuy nhiên, với chúng ta, văn hóa trà Việt Nam đã trở thành một phần tự nhiên trong tâm trí mỗi người và mỗi gia đình.
Từ thời xa xưa, tiền bối đã đánh giá rằng pha trà và thưởng trà là một nghệ thuật phi công thức. Vì vậy, người dân Việt Nam có nhiều cách pha trà độc đáo và khác biệt của riêng mình. Đối với việc thưởng trà, để trọn vẹn cảm nhận hương vị của trà, khi thưởng thức, nên đưa tách trà qua mũi trước khi đưa vào miệng, rồi nhấp từng ngụm nhỏ để cảm nhận được vị đắng, vị ngọt của trà, và đôi khi còn thấy cả hương vị của đất và của trời trong tách trà thơm ngon đó.
Với người thưởng thức trà, việc chọn "ngũ quần anh" - những người cùng uống trà - có thể khó hơn cả việc chọn bạn uống rượu. Vì bạn trà là người tri kỉ của mình, người mà bạn muốn chia sẻ cùng và trò chuyện trong không gian trà. Điều này tạo ra một sự gắn kết và thân thiết giữa những người thưởng thức trà.
Trong thời gian gần đây, văn hóa trà ở Việt Nam cũng đã trải qua sự phát triển và sáng tạo. Một số doanh nghiệp và cá nhân đã kết hợp truyền thống với hiện đại để tạo ra những trải nghiệm trà độc đáo. Ví dụ, có những quán trà kết hợp với nghệ thuật trang trí, âm nhạc, và thậm chí là phục vụ các loại trà sáng tạo có hương vị độc đáo. Những biến tấu này mang lại sự mới mẻ và hấp dẫn cho người thưởng thức trà truyền thống.
Ngoài ra, văn hóa trà cũng đã được đưa vào các hoạt động thể thao và sự kiện xã hội. Ví dụ, trong các buổi thi đấu võ thuật truyền thống, trà được coi như một phần của nghi lễ trước và sau trận đấu. Các sự kiện xã hội như hội chợ, triển lãm và liên hoan cũng thường có gian trà để mọi người thưởng thức và tận hưởng không gian trà.
Tổng thể, văn hóa trà Việt Nam đã trải qua một sự thay đổi từ cởi mở đến sáng tạo. Nhưng dù có thay đổi như thế nào, nền văn hóa trà Việt Nam vẫn giữ được bản sắc và giá trị của mình. Nó là một biểu tượng của sự kết nối con người, sự tôn trọng truyền thống và tinh thần sáng tạo của người Việt.
III. Tầm quan trọng của văn hóa trà Việt Nam trong đời sống người dân
Uống trà đã trở thành một phong tục, một mảnh ghép quan trọng của văn hóa người Việt từ xưa đến nay. Không thể phủ nhận rằng trà luôn đóng vai trò là một thức uống đậm chất văn hóa dân tộc Việt. Dù theo phong cách hiện đại hay truyền thống, mỗi gia đình Việt đều sở hữu một bộ tách ấm để pha trà. Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường dùng tách trà để mời khách, thể hiện sự chào đón, nồng hậu và sự tôn trọng của chủ nhà đối với khách đến thăm.
Văn hóa trà Việt Nam còn thể hiện sự mộc mạc, chân thành và tôn trọng đồng đẳng giữa các tầng lớp. Từ những người có vị trí cao sang đến những người làm công việc nông dân, bất kể trong lễ tết hay cuộc sống hàng ngày, mọi người Việt đều uống trà, mời trà để thể hiện lòng kiêng kỵ và tôn trọng đối với khách.
Điều này chứng tỏ rằng văn hóa uống trà của người Việt có tầm ảnh hưởng to lớn đến cuộc sống của chúng ta. Không chỉ ngày nay, trong tương lai và mãi mãi sau này, trà vẫn sẽ giữ được vị trí quan trọng trong trái tim của mỗi người dân Việt Nam.
IV. Nghệ thuật uống trà của người Việt Nam ta
Văn hóa và nghệ thuật uống trà của người Việt không được nhắc đến nhiều trong các tờ báo hay tạp chí quốc tế, không có danh tiếng vang xa như Trà Đạo Trung Hoa hay Trà Đạo Nhật Bản. Tuy nhiên, đối với chúng ta, văn hóa trà Việt Nam đã chôn sâu vào tâm trí và gia đình mỗi người như một điều tự nhiên.
Từ thời xa xưa, những người tiền bối đã coi việc pha trà và thưởng trà như một nghệ thuật phi công thức. Vì vậy, người dân Việt ta có nhiều cách pha trà độc đáo và riêng biệt của mình. Còn đối với việc uống trà, để thực sự cảm nhận hết hương vị của trà, khi thưởng thức, nên đưa tách trà qua mũi sau mới đặt xuống miệng, sau đó nhấp từng ngụm nhỏ để cảm nhận được vị đắng, vị ngọt của trà và đôi khi còn thấy cả hương vị của đất và của trời trong tách trà ngon ấy.
Đối với người thưởng thức trà, "ngũ quần anh" hay bạn cùng uống trà đôi khi còn khó hơn cả bạn đồng hương. Bởi vì bạn trà là người tri kỉ cùng nhau thưởng thức trà và trò chuyện về những chuyện trên đời, ngồi ngâm thơ, trao đổi ý kiến... Phải thực sự hợp nhau, hiểu nhau thì mới có thể làm cho buổi trà đạo này trở nên ý nghĩa.
V. Tầm quan trọng của văn hóa trà đạo Việt Nam
Khi nhắc đến văn hóa trà Việt Nam, ta đề cập đến cảm xúc và tâm hồn của những người pha trà và thưởng trà. Chúng ta bỏ qua những quy tắc phức tạp để cùng nhau tận hưởng chén trà trong không gian tĩnh lặng, mang lại trạng thái tâm hồn an yên.
Nước trà mới rót mang một sắc màu vàng xanh tươi mát, hương trà lan tỏa trong phòng và khi thử chén trà, sau vị chát đắng đó, ta như đang khám phá sự công phu, sự tỉ mỉ trong quá trình tạo ra một chén trà ngon. Còn vị ngọt thanh như ẩn chứa tâm hồn của người dân ta, tượng trưng cho ý nghĩa tình yêu, lòng trung thành kiên cường. Thưởng thức một chén trà là như chiêm ngưỡng một nét văn hóa trà Việt rất đặc biệt, mang đậm bản sắc dân tộc.
VI. Khám phá một số văn hóa uống trà của các nước trên thế giới
Trải qua hàng ngàn năm, nghệ thuật pha trà và thưởng trà đã trở thành một hình thức nghệ thuật tinh tế và tao nhã, mang đến thời gian để nuôi dưỡng tinh thần, tìm kiếm bình yên và thư thái trong tâm hồn. Từ phương Đông đến phương Tây, mỗi quốc gia đều có văn hóa thưởng trà riêng biệt, đậm đà những nét đặc sắc và độc đáo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sự tinh tế và những điểm khác biệt thể hiện trong thói quen uống trà của ba quốc gia: Trung Quốc, Nhật Bản và Anh Quốc.
1. Nghệ thuật thưởng trà Trung Quốc
Trung Quốc là quê hương của nền văn hóa thưởng trà. Dù lịch sử của Trung Quốc đã kéo dài hàng ngàn năm và những ngôi nhà cổ đang dần nhường chỗ cho các tòa nhà cao tầng, quốc gia này vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống về trà. Đối với người Trung Quốc, việc thưởng trà không yêu cầu sự nghiêm ngặt và tuân thủ theo những quy tắc cứng nhắc. Tuy nhiên, trong mọi nền văn hóa, thưởng trà luôn đi đôi với nghệ thuật và thẩm mỹ, được đánh giá cao về mặt tinh tế.
Người Trung Quốc chú trọng đến quá trình pha trà. Người thưởng trà cần có kỹ năng, sự tỉ mỉ và khéo léo từ việc làm nóng ấm, lựa chọn loại trà, làm sạch chén... Ngoài việc sử dụng bộ ấm chén trà tinh tế và sạch sẽ, người Trung Quốc còn chú ý đến lượng nước vừa đủ, cách cầm chén một cách khéo léo, thời điểm thêm trà... Có thể nói, nền văn hóa phong kiến lâu đời cùng tư tưởng Nho Giáo đã thấm sâu vào tiềm thức và khiến việc thưởng trà với người Trung Quốc trở thành một nghi lễ dân tộc, không đòi hỏi học hỏi mà ai cũng có thể hiểu và thực hiện một cách dễ dàng.
2. Nghệ thuật trà đạo Nhật Bản
Người Nhật từ lâu đã nổi tiếng với tính kiên trì, bền bỉ, nhẫn nại, khiêm nhường và tỉ mỉ. Những đức tính đó cũng thể hiện rõ trong văn hóa thưởng trà. Thưởng trà ở Nhật đã trở thành một nghệ thuật tinh vi, với nhiều nguyên tắc và tiêu chuẩn. Không phải ngẫu nhiên mà ở Nhật, thưởng trà được coi là "Trà Đạo" - một con đường nghệ thuật chân chính chỉ dành cho những ai sẵn lòng tìm hiểu, học hỏi và rèn luyện.
Người Nhật rất coi trọng việc tạo ra một không gian yên tĩnh và tĩnh lặng để thưởng trà. Họ tìm kiếm sự sắp xếp cẩn thận và tinh tế trong việc sắp đặt bàn trà, chọn lựa đồ trang trí và tạo ra một không gian thích hợp để thả hồn và tận hưởng trà. Trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản, chén trà được coi là một tác phẩm nghệ thuật, được làm thủ công bằng gốm sứ cao cấp và có thiết kế độc đáo.
Một yếu tố quan trọng trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản là pha trà Matcha. Matcha là loại trà xanh được xay thành bột mịn và sử dụng trong các buổi lễ trà truyền thống. Quá trình pha trà Matcha đòi hỏi kỹ thuật đặc biệt và sự tập trung cao độ để đạt được độ mịn và đồng nhất của bột trà. Việc phục vụ trà Matcha cũng có quy tắc riêng, bao gồm cách cầm tách trà, cách đậy nắp và cách trao đổi chén trà.
3. Truyền thống uống trà ở Anh Quốc
Ở Anh Quốc, uống trà đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn hóa hàng ngày. Trà đã trở thành biểu tượng của văn hóa Anh và đóng vai trò quan trọng trong các buổi lễ trọng đại và các dịp đặc biệt. Truyền thống uống trà ở Anh Quốc thường được gọi là "Trà chiều" (Afternoon tea) hoặc "Trà 5 giờ" (Tea time).
Trà chiều ở Anh thường diễn ra vào khoảng giữa buổi chiều, từ khoảng 3 giờ đến 5 giờ. Thực đơn trà chiều bao gồm các loại bánh ngọt, bánh mì sandwich, bánh quy và trà, thường là trà đen, được phục vụ trong ấm trà và chén trà. Một yếu tố đặc biệt trong truyền thống uống trà ở Anh là sự sử dụng đường và kem tươi để trang trí và nâng cao hương vị của trà.
Trong các buổi lễ trà truyền thống, người Anh thường tuân theo quy tắc "đậu trái trà trước đậu kem". Điều này có nghĩa là trước tiên, bạn sẽ ăn các món bánh ngọt và bánh quy, sau đó mới thưởng thức bánh mì sandwich và bánh quy có kem tươi. Trà sẽ được uống trong suốt quá trình này và thường được phục vụ trong ấm trà.
Tuy có những nét đặc trưng riêng, truyền thống uống trà ở ba quốc gia Trung Quốc, Nhật Bản và Anh Quốc đều thể hiện sự tôn trọng và thưởng thức trà qua cách riêng của mỗi quốc gia. Dù là nghệ thuật pha trà của Trung Quốc, trà đạo của Nhật Bản hay trà chiều của Anh Quốc, tất cả đều mang đến một trải nghiệm tinh tế và thư thái cho những người yêu
Viết bình luận