Nguồn gốc, lịch sử & 7 loại trà truyền thống của Nhật Bản

Ở Nhật Bản, việc thưởng trà đã trở thành một thú vui hàng ngày được người dân tận hưởng. Với sự tinh tế của nghi thức thưởng trà, thú vui này đã trở thành một di sản văn hóa nổi tiếng trên toàn cầu, được biết đến dưới cái tên Trà Đạo Nhật Bản. Trong nội dung của bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá và hiểu thêm về tinh hoa đặc trưng này trong văn hóa Nhật Bản.

I. Nghệ thuật và văn hóa trà đạo của Nhật Bản

Trà đạo (茶道 sadō) là một hình thức nghệ thuật thưởng thức trà đặc trưng trong văn hóa Nhật Bản. Nó đã phát triển từ thế kỷ 12, theo truyền thuyết Nhật Bản, khi nhà sư Eisai (1141-1215) đi đến Trung Quốc để học về đạo phật. Sau khi trở về, ông mang về Nhật một số hạt trà để trồng tại chùa. Eisai sau đó viết cuốn sách "Khiết Trà Dưỡng Sinh Ký" (Kissa Yojoki), tập trung vào trà và các khía cạnh liên quan đến nó.

Sự thư giãn và hương vị đặc biệt của trà đã thu hút sự chú ý của người dân Nhật và dần dần hình thành thú vui uống trà. Họ kết hợp trà với tinh thần thiền trong đạo Phật để phát triển nghệ thuật thưởng thức trà thành Trà Đạo (chado, 茶道), một nghệ thuật đặc trưng của Nhật Bản.

Từ việc đơn giản uống trà, nghi thức pha và uống trà, cho đến khi đạt đến trà đạo, đây là một quá trình không ngừng phát triển mà người Nhật nhằm biến thói quen uống trà từ nước ngoài thành một tôn giáo trong nghệ thuật sống của dân tộc mình, một đạo lý với ý nghĩa sâu sắc.

Tuy nhiên, Trà Đạo không chỉ đơn thuần là quy tắc và phép tắc uống trà, mà nó còn là một phương tiện mạnh mẽ để làm trong sạch tâm hồn. Đầu tiên, nó kết nối con người với thiên nhiên, từ đó tu sửa tâm hồn, nuôi dưỡng tinh thần và đạt đến giác ngộ.

II. Nguồn gốc, lịch sử và nguyên tắc của trà đạo Nhật Bản

1. Nguồn gốc, lịch sử trà đạo Nhật Bản

Trà đạo đại diện cho một phần tinh hoa của văn hóa truyền thống Nhật Bản, và nó được hình thành từ thế kỷ XII trở đi. Theo truyền thuyết được truyền từ thời điểm từ năm 1141-1215, cao tăng Eisai đã đi du học tại Trung Quốc và mang về Nhật Bản một gói bột trà xanh matcha.

Ban đầu, matcha được sử dụng như một loại thuốc. Sau đó, nó trở thành một đồ uống sang trọng chỉ có người giàu mới dám thưởng thức trong các buổi gặp mặt. Trong thời gian này, các samurai đã đề ra một số quy tắc cho các buổi tiệc trà. Sau đó, Sen no Rikyu (1522-1591), một nhà sư và thương gia giàu có, đã kế thừa, hoàn thiện và sáng lập các nghi lễ hoàn chỉnh cho buổi tiệc trà.

Cuối thời kỳ Edo (1603-1868), chỉ nam giới mới được phép thưởng thức trà đạo. Đầu thời kỳ Meiji (1868-1912), phụ nữ Nhật đã được tham gia chính thức vào các buổi tiệc trà. Thú vui uống trà đã được mở rộng cho mọi tầng lớp dân tộc Nhật Bản nhờ vào khả năng làm dịu tâm hồn và hương vị đặc biệt của trà. Sự kết hợp giữa uống trà và tinh thần thiền trong đạo Phật đã nâng cao nghệ thuật thưởng trà trở thành trà đạo.

Trà đạo đã trải qua một quá trình phát triển từ một thú vui thành một nghệ thuật ẩm thực của dân tộc Nhật Bản. Qua các nghi thức thưởng trà, người Nhật mong muốn hòa mình vào thiên nhiên, tu dưỡng và làm trong sạch tâm hồn theo tinh thần đạo Phật.

Trong chuyến tham quan này, bạn có thể thực sự trải nghiệm Trà Đạo Nhật Bản tại ngôi đền Jomyoji tọa lạc trên một ngọn núi yên bình gần Tokyo. Tiếp theo, chúng ta sẽ dạo chơi đến chùa Hokokuji với khu vườn tre xinh đẹp, Đại Phật và chùa Hasedera với tầm nhìn tuyệt đẹp ra biển. Bạn cũng có thể thưởng thức Washoku, ẩm thực truyền thống Nhật Bản, trong buổi trưa.

2. 4 nguyên tắc cơ bản của trà đạo Nhật Bản

4 nguyên tắc cơ bản của trà đạo: Hòa, Kính, Thanh, Tịnh

- Hòa: Đây là sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa người thưởng trà và các dụng cụ sử dụng trong quá trình thưởng trà. Sự hòa hợp này nhấn mạnh tình cảm và sự kết nối giữa con người và môi trường xung quanh.

- Kính: Nguyên tắc này ám chỉ sự tôn kính, đối xử công bằng với con người và các vật thể khác nhau trong quá trình thưởng trà. Nó đòi hỏi sự biết ơn và trân trọng cuộc sống, thể hiện qua việc đối xử đúng mực và đối tác với mọi thứ xung quanh.

- Thanh: Nguyên tắc này tập trung vào tâm trạng thanh tịnh, yên lặng trong quá trình thưởng trà và sau đó. Nó yêu cầu lòng tĩnh lặng và sự tập trung cao độ, để trải nghiệm một khoảnh khắc tĩnh lặng và thư thái.

- Tịnh: Tịnh chỉ sự vắng vẻ, yên tĩnh trong khi thưởng trà. Nguyên tắc này khuyến khích tạo ra một không gian trong lành, không có phiền toái và xao lạc, để tâm hồn có thể tĩnh tại và trải nghiệm sự thanh thản.

Các nguyên tắc này là nền tảng trong Trà Đạo, giúp tạo ra một trải nghiệm trà sâu sắc và ý nghĩa, không chỉ là việc uống trà mà còn là một hành trình tinh thần.

III. Quy trình pha và thưởng thức trà đạo Nhật Bản

1. Quy trình pha trà đạo Nhật Bản

Trà xanh matcha truyền thống được chia thành hai loại chính, đó là trà đắng (濃茶) và trà thanh (薄茶). Để tạo ra một tách trà đắng thơm ngọt và đậm đà, người pha trà cần sử dụng khoảng 3,75g bột matcha (tương đương hai thìa đo trà). Trong khi đó, đối với loại trà thanh, chỉ cần sử dụng khoảng 1,8g bột matcha (tương đương một thìa đo trà).

Nhiệt Độ Nước Sử Dụng Cho Việc Pha Trà:

Trong mùa đông, nhiệt độ nước nên dao động từ 75°C đến 85°C. Nước pha trà thường được đổ vào tách hai lần, lần đầu đến mức nước lên đến lưng cốc, sau đó tiếp tục đổ thêm nước lần hai cho đến khi nước lên đến lưng cốc.

Trong mùa hè, nhiệt độ nước nên ở khoảng từ 70°C đến 80°C. Nước pha trà được đổ trực tiếp vào tách một lần duy nhất.

Quy trình pha trà:

• Đặt bột matcha vào tách trà: Người nghệ nhân lấy khoảng 2-4g trà từ bình trà và đặt vào tách. Tùy theo sở thích cá nhân, họ có thể thêm một ít táo tàu (nếu muốn).

• Đổ nước nóng: Sử dụng một chiếc thìa tre lớn để múc nước nóng và đổ vào tách trà. Nhiệt độ lý tưởng cho nước pha trà là 80 độ Celsius.

• Khuấy matcha: Sử dụng một bàn chải tre samovar để khuấy đều bột matcha. Samovar là một công cụ quan trọng trong trà đạo.

• Jingcha: Sau ba bước trên, tách trà được đặt trong tay phải, với mặt trước hướng về phía khách. Lòng bàn tay trái đặt dưới đáy tách để đảm bảo ổn định, trong khi tay phải nhẹ nhàng vuốt ve tách trà, thể hiện sự tôn trọng với trà.

2. Tận Hưởng Sự Tinh Tế của Trà Đạo Nhật Bản

Chú ý Trước Khi Thưởng Trà:

• Tránh sử dụng các loại trang sức kim loại và đồng hồ khi thưởng trà để không ảnh hưởng đến các bộ trang phục trà có giá trị.

• Đàn ông nên mặc tất trắng, phụ nữ tránh mặc váy ngắn khi thưởng trà.

• Hạn chế sử dụng nước hoa có hương thơm quá mạnh và nồng để tránh làm ảnh hưởng đến hương vị của trà. Điều này giúp tránh việc hương nước hoa lấn át hương vị trà và tránh tình trạng không tôn trọng truyền thống trà.

Thưởng Trà: Đặt Tách Trà Trên Lòng Bàn Tay Trái, Xoay Tách Trà Theo Chiều Kim Đồng Hồ, Vuốt Ve Nhẹ Nhàng Bằng Tay Phải

Trong quá trình thưởng trà, đặt tâm trí vào tách trà, không quan sát xung quanh. Khi uống trà, tập trung vào tách trà và không để ý đến những thứ khác. Sau khi uống trà, xoay mặt trước của tách trà theo chiều ngược kim đồng hồ để hướng về phía nghệ nhân pha trà. Quá trình này tạo điều kiện để bắt đầu trò chuyện cùng nghệ nhân.

Sau Khi Thưởng Trà: Người thưởng trà cần dùng ngón cái và ngón trỏ lau sạch cạnh tách trà. Nếu bạn thưởng thức một tách trà đậm đặc, không cần phải uống hết nước trà. Trong trường hợp trà loãng, bạn nên uống hết và lau sạch cạnh tách trà trước khi đặt xuống.

IV. 7 loại trà truyền thống của Nhật Bản

• Trà Sencha - Một loại trà xanh nổi tiếng của Nhật Bản. Lá trà được hấp ngay sau khi hái để giữ nguyên độ tươi mát, đảm bảo hương vị thơm ngon hơn so với các loại trà khác. Thời gian hấp cũng ảnh hưởng đến độ tươi và màu sắc của trà: Asa-mushi (hấp sơ) => Chu-mushi (hấp vừa) => Fuka-mushi (hấp sâu) => Toku-mushi (hấp lâu) => Goku-mushi (hấp 2 lần).

• Trà Bancha - Sau quá trình làm Sencha, chồi non và lá trà tiếp tục phát triển và được thu hoạch để làm trà Bancha. Với hương vị chát hơn và mùi nhẹ hơn so với Sencha, trà Bancha thường được sử dụng làm thức uống nhẹ sau bữa ăn. Ngoài ra, trà này còn có tác dụng trị hôi miệng và chống sâu răng.

• Trà xanh Ryokucha - Như tên gọi, trà Ryokucha có màu xanh đặc trưng và là một loại trà xanh. Tùy thuộc vào mức độ hấp thụ ánh sáng mặt trời và thời điểm thu hoạch lá trà, trà Ryokucha được chia thành nhiều loại. Với hương vị nhẹ nhàng và không gắt, nhiều người Nhật thường kết hợp trà này với chanh và nhân sâm để làm nổi bật hương vị trà xanh.

• Cặn trà Konacha - Cặn trà Konacha được chế biến từ những phần còn lại của trà xanh, bao gồm vụn trà, búp trà và lá trà nhỏ. Với vị đậm đà, loại trà này thường được phục vụ miễn phí tại các quán ăn và thích hợp để kèm với sushi.

• Trà gạo rang Genmaicha - Trà Sencha được trộn với gạo lứt nguyên cám rang theo tỷ lệ 1:1 để tạo ra trà gạo rang Genmaicha. Hương thơm đặc trưng của loại trà này đến từ gạo rang. Với vị trà nhạt hơn và ít caffeine hơn so với trà Sencha thuần túy, Genmaicha thích hợp cho người già và trẻ nhỏ uống vào buổi tối.

• Trà sao Hojicha - Trong quá trình chế biến, trà Hojicha được rang ở nhiệt độ 200 độ C để nhận được màu nâu đặc trưng và hương thơm đậm đà. Để tránh trà bị quá nồng, trà Hojicha được làm lạnh ngay khi đạt độ chín mong muốn. Với hương thơm lâu dài, trà Hojicha phù hợp cho mọi người.

• Trà cành Kukicha - Kukicha là loại trà được chế biến từ cành chồi non của cây chè. Khi pha, trà cành Kukicha - Kukicha là loại trà được chế biến từ cành chồi non của cây chè. Khi pha, trà Kukicha có màu vàng nhạt và hương vị nhẹ nhàng, dịu mát. Loại trà này thường ít caffeine hơn so với các loại trà khác, nên nó thích hợp để uống vào buổi tối hoặc cho những người nhạy cảm với caffeine. Trà Kukicha cũng được cho là có nhiều chất chống oxy hóa và có tác dụng tăng cường sức khỏe.

Đây chỉ là một số loại trà truyền thống của Nhật Bản và mỗi loại trà có đặc điểm và hương vị riêng. Việc lựa chọn loại trà phụ thuộc vào sở thích cá nhân và mục đích sử dụng của bạn. Nếu bạn quan tâm đến trà Nhật Bản, bạn có thể thử các loại trà này để trải nghiệm hương vị đặc biệt của từng loại.

V. Kết luận 

Trà đạo là một ngành nghề và nghệ thuật tinh tế của Nhật Bản, có sự ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa và lối sống của người Nhật. Nó không chỉ đơn thuần là việc thưởng thức trà, mà còn là một trải nghiệm tâm linh và một cách để tạo ra sự kết nối với thiên nhiên và chính mình.

Trà đạo Nhật Bản đề cao sự tĩnh lặng, sự tập trung và sự tương tác giữa người thưởng thức và người pha trà. Quá trình pha trà được thực hiện một cách cẩn thận và tỉ mỉ, từ việc chọn lựa trà, chuẩn bị các dụng cụ trà đúng cách, đến cách pha trà và trình bày nó. Mỗi bước đều được thực hiện với sự tôn trọng và tâm huyết.

Trà đạo cũng tạo ra một không gian yên tĩnh và thư giãn, nơi mọi người có thể tìm thấy sự bình an và tận hưởng sự hiện diện tại thời điểm đó. Nó khuyến khích sự tập trung và sự chú trọng vào hiện tại, giúp giảm căng thẳng và tạo ra trạng thái tĩnh lặng trong tâm trí.

Trà đạo cũng thể hiện triết lý đằng sau nó, bao gồm sự khiêm tốn, sự tôn trọng và sự cân nhắc đối với tự nhiên và môi trường xung quanh. Nó mang đến một ý nghĩa sâu xa về sự đơn giản và cân bằng trong cuộc sống.

Tóm lại, trà đạo Nhật Bản không chỉ là một nghệ thuật pha trà, mà còn đại diện cho một triết lý sống và một cách tiếp cận tâm linh. Nó là một phần quan trọng của văn hóa Nhật Bản và là một trải nghiệm đáng giá để khám phá và tận hưởng.