Các cây chè cổ thụ là những bảo vật quý giá trong hành trình đa dạng hóa di sản của Việt Nam. Những cây chè đã tồn tại hàng trăm năm, mang trong mình câu chuyện lịch sử và sự bền vững. Bảo tồn và phát triển cây chè cổ thụ không chỉ giữ gìn giá trị văn hóa, mà còn góp phần bảo vệ môi trường và tạo nên hệ sinh thái du lịch bền vững. Hãy cùng Thuận Trà Tân Cương khám phá các loại cây chè cổ thụ như một phần không thể thiếu trong việc đa dạng hóa di sản quý giá của Việt Nam.
1. Giới thiệu cây chè cổ thụ
Cây chè có tuổi đời hàng chục năm, được gọi là chè cổ thụ, là những cây chè xanh lâu năm và không phải là cây chè rừng. Vì đã sống lâu đến hàng chục năm, thân chè trở nên rất đẹp mắt, giống như cây cảnh, nhưng lại mang lại lá để thu hoạch hàng ngày, để làm nước uống.
Chè là một cây cây gắn bó với người Việt từ lâu đời và hiện nay là một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực của quốc gia. Nhiều tỉnh khu vực miền núi phía Bắc đã nghiên cứu và đề xuất cây chè cổ thụ làm di sản, bao gồm Chè Suối Giàng ở tỉnh Yên Bái (năm 2006), Chè Vân Hồ ở tỉnh Sơn La (năm 2022), Chè Tủa Chùa ở tỉnh Điện Biên (năm 2022), Chè Shan tuyết Hoàng Su Phì ở tỉnh Hà Giang (năm 2022) và Chè Hoàng Thu Phố ở tỉnh Lào Cai (năm 2023). Các cây chè này đã được công nhận là di sản của Việt Nam.
2. Chè Suối Giàng - cây di sản Việt Nam (2006)
Quần thể chè Shan tuyết cổ thụ Suối Giàng gồm 400 cây, nằm ở độ cao 1.300 - 1.800 m, tại 4 thôn Giàng A, Giàng B, Pang Cáng và bản Mới. Đây là rừng chè cổ thụ lớn nhất Việt Nam và có ý nghĩa quốc gia. Cây chè Shan tuyết là một phần quan trọng trong đời sống và văn hóa tâm linh của người Mông. Hàng năm, cộng đồng Suối Giàng tổ chức lễ cúng cây chè tổ và cúng Thần chè.
Ngày 16/2 tại Suối Giàng, 400 cây chè cổ thụ Shan tuyết đã được Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản Việt Nam. Công nhận danh giá này được trao bởi Giáo sư, tiến sĩ khoa học Đặng Huy Huỳnh, Phó Chủ tịch TW Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam. Đây là sự kiện văn hóa quan trọng với ý nghĩa chính trị, kinh tế, và văn hóa nhân văn. Việc vinh danh cây chè cổ thụ giúp bảo vệ nguồn gen quý hiếm của chè Shan tuyết và quảng bá du lịch sinh thái Suối Giàng cũng như vẻ đẹp thiên nhiên của Việt Nam.
3. Chè Vân Hồ - cây di sản Việt Nam (2022)
Xã Tô Múa ở tỉnh Sơn La có hơn 2.000 cây chè cổ thụ tuổi đời trên 200 năm. Cây chè Shan tuyết cao 2-3m, thân xù xì, mốc meo, búp chè to màu trắng xám và nước chè thơm dịu, màu sánh mật ong. Hội đồng Cây Di sản Việt Nam đã công nhận 100 cây là "Cây Di sản Việt Nam" và xem những cây còn lại là phần của vùng cây chè cổ thụ cần bảo tồn. Vùng chè cổ thụ Tô Múa được đánh giá là đẹp và có tiềm năng là điểm du lịch sinh thái. Huyện Vân Hồ, Sơn La đã đề nghị xã Tô Múa và các bản Pàn Ngùa, Cho Đáy thêm vào hương ước, quy ước để tuyên truyền giá trị nhân văn và ý nghĩa bảo vệ cây chè di sản.
Công ty chè Hưng Phát đã phối hợp với địa phương đề xuất các giải pháp phát triển bền vững cho cây chè cổ thụ, bao gồm mô hình hợp tác xã và đầu tư công nghệ để sản xuất và chế biến sản phẩm chè cổ thụ có sức cạnh tranh. Cư dân hi vọng rằng cây chè cổ thụ sẽ làm giàu đất quê hương và tăng thu nhập cho cộng đồng.
4. Chè Tủa Chùa - cây di sản Việt Nam (2022)
100 cây chè Shan tuyết cổ thụ ở Sín Chải, huyện Tủa Chùa (tỉnh Điện Biên) đã được công nhận là "Cây Di sản Việt Nam". Vùng chè cổ thụ Sín Chải được đánh giá là đẹp và có tiềm năng du lịch sinh thái. Những cây chè Shan tuyết cổ thụ này tự nhiên mọc trên các dãy núi đá cao xung quanh thôn Sín Chải và Hấu Chua, với sương mù mây che phủ quanh năm. Các cây có đường kính gốc từ 0,8-1,2m và nằm ở độ cao trên 1.800m so với mực nước biển.
Nhiều cây chè trong quần thể đã tồn tại hàng trăm năm, liên kết với nhiều gia đình, dòng họ và thế hệ người dân. Đối với dân tộc Mông sinh sống tại địa phương này, chè Shan tuyết luôn được coi là món quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng, là di sản truyền đời mà cha ông trân trọng để lại cho con cháu.
5. Chè Shan tuyết Hoàng Su Phì - cây di sản Việt Nam (2022)
Vùng chè Shan tuyết cổ thụ ở thôn Phìn Hồ, xã Thông Nguyên, huyện Hoàng Su Phì, là một điểm đáng chú ý với hơn 10.000 cây chè có tuổi đời trên 100 năm. Trong số đó, có 1.248 cây chè Shan tuyết cổ thụ đã được công nhận là "Cây Di sản Việt Nam". Thôn Phìn Hồ nằm trong một khu vực cao nguyên, được bao quanh bởi dãy núi Tây Côn Lĩnh, với khí hậu mát mẻ, trong lành, khí quyển mây mù quanh năm.
Trước đây, người Dao sinh sống ở đây chưa nhận thức về giá trị của cây chè, chỉ sử dụng để sản xuất thức uống trong gia đình. Tuy nhiên, qua công tác tuyên truyền và đầu tư chăm sóc, nhiều hộ gia đình đã thoát nghèo và trở nên khá giả nhờ cây chè Shan tuyết.
6. Chè Hoàng Thu Phố - cây di sản Việt Nam (năm 2023)
Thật tuyệt vời khi 105 cây chè Shan cổ thụ ở thôn Chồ Chải, xã Hoàng Thu Phố, huyện Bắc Hà đã được công nhận là cây di sản Việt Nam vào tháng 9/2023. Điều này mang lại không chỉ lợi ích kinh tế cho bà con người Mông sinh sống ở địa phương mà còn tạo ra cơ hội phát triển du lịch và thúc đẩy sự quan tâm của du khách đến vùng đất Hoàng Thu Phố với cảnh quan núi rừng hùng vĩ.
Việc công nhận các cây chè Shan cổ thụ là cây di sản Việt Nam không chỉ tăng giá trị của chúng mà còn giúp tăng thu nhập cho bà con người Mông. Du lịch cũng trở thành một nguồn thu hút du khách đến tham quan và tận hưởng vẻ đẹp tự nhiên của vùng núi rừng Hoàng Thu Phố. Việc thưởng ngoạn cảnh đẹp và tìm hiểu về cây chè Shan cổ thụ cũng mang lại trải nghiệm độc đáo và sâu sắc về văn hóa, lịch sử và giá trị của cây chè trong đời sống của người dân địa phương.
7. Cây chè cổ Núi Bóng - đề xuất cây di sản Việt Nam (2024)
Ngày 3/3/2024, chi hội Nông nghiệp hữu cơ Trường Đại học Nông lâm - Đại học Thái Nguyên kết hợp Hội Chè Thái Nguyên và Hội Chè Đại Từ đã tổ chức chuyến khảo sát cây chè cổ thụ ở Núi Bóng, xã Minh Tiến, huyện Đại Từ, Thái Nguyên. Người đã phát hiện ra các cây chè cổ thụ này từ hơn chục năm trước là ông “ vua rừng” Nguyễn Văn Thụy chia sẻ thông tin với GS.TS Đào Thanh Vân và phóng viên. Các tổ chức và cá nhân đã đăng ký tham gia chuyến đi khảo sát, biểu thị sự quan tâm từ cộng đồng.
Cây chè cổ thụ Núi Bóng là tài sản quý của lịch sử và thiên nhiên ban tặng. Cây chè có kích thước khổng lồ và liên quan đến các truyền thuyết lịch sử. Để xác định tuổi, nguồn gốc và giống của cây chè, cần có nghiên cứu chuyên sâu từ các nhà khoa học và nhà quản lý. Đồng thời, cần có các giải pháp bảo vệ cây chè cổ thụ Núi Bóng để tránh mất mát. Vị trí phát hiện các cây chè này nằm ở độ cao từ 600 - 800 m so với mực nước biển.
Hiện nay, công nghệ hiện đại như PCR và real-time PCR có thể được sử dụng để xác định tính đồng dạng/khác biệt di truyền của cây chè cổ thụ Núi Bóng. Công nghệ carbon phóng xạ cũng có thể được sử dụng để xác định tuổi của cây và các cổ vật lịch sử. Khi có đủ bằng chứng khoa học, các nhà khoa học sẽ tổng hợp và công bố các nghiên cứu về cây chè cổ thụ Núi Bóng liên quan đến chứng tích lịch sử.
8. Tổng kết
Công nhận cây chè Shan cổ thụ là cây di sản Việt Nam cũng là một bước quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của loài cây này. Nó đánh dấu sự quan tâm của chính quyền địa phương và cộng đồng trong việc bảo vệ, chăm sóc và phát triển cây chè Shan cổ thụ. Qua đó, có thể duy trì và tăng cường sự tồn tại của loài cây này cho tương lai và thế hệ sau.
Tuy vậy, cây chè cổ thụ đang gặp khó khăn vì tuổi già và các vấn đề về sâu bệnh hại. Việc bảo vệ và chăm sóc cây di sản cần được quan tâm và hỗ trợ về kinh phí từ các cấp quản lý và cộng đồng. Một số người dân còn chưa nhận thức đầy đủ về việc bảo vệ cây, gây ra các vết thương và tạo điều kiện cho sự xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh. Để bảo tồn và phát huy giá trị của cây chè di sản, cần có sự hỗ trợ và quan tâm từ các cấp quản lý, ngành chức năng và cả cộng đồng địa phương.
Nếu bạn yêu thích trà và quan tâm đến các sản phẩm trà sạch, không chứa chất bảo quản và chất tạo màu, và muốn mua các sản phẩm đã đạt đầy đủ Chứng nhận ATTP, VietGap, OCOP, Chứng nhận địa lý Tân Cương, gắn mã vùng trồng, theo tiêu chuẩn sản xuất Châu Âu, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại: 0819.486.555 hoặc nhắn tin trực tiếp qua fanpage của Thuận Trà Tân Cương để được tư vấn chi tiết về sản phẩm nhé!
Xem thêm:
Trà Shan Tuyết: Hương vị độc đáo và hành trình khám phá văn hóa truyền thống
Viết bình luận